Do suszenia doskonale nadają się zioła przyprawowe jak tymianek, szałwia, rozmaryn, lawenda, melisa, mięta, werbena cytrynowa

      Suszenie to jedna z metod konserwacji ziół jako podstawy do ich dalszego wykorzystania. W procesie suszenia zioła tracą od 80 do 90% swojej masy. Suszenie ma na celu utrwalenie surowca przez unieczynnienie enzymów wskutek odparowania wody. Prawidłowo wysuszony surowiec i odpowiednio przechowywany nie fermentuje, nie pleśnieje, a poziom zawartych w nim substancji czynnych nie zmienia się nieraz przez długi nawet okres składowania. Im wcześniej rozpoczniemy suszenie, tym lepsza będzie jakość i barwa ziół. Oczywiście, nie wszystkie substancje czynne jednakowo długo utrzymują się w stanie nie zmienionym. Zależne jest to przede wszystkim od ich charakteru chemicznego.

      Przed suszeniem należy surowiec wysortować, odrzucić części zbyt długie np. szypułki kwiatowe, ogonki liściowe, zdrewniałe łodygi, i zniszczone transportem części rośliny. Kłącza i korzenie po starannym oczyszczeniu z ziemi szybko płucze się w wodzie, a następnie rozkłada na plandekach lub czystych deskach.. Po obeschnięciu obcina się resztki łodyg, cienkie korzonki i okorowuje w przypadku, jeśli są stawiane takie wymagania. Często przed suszeniem grubsze korzenie i kłącza tnie się na cieńsze kawałki. Liście (naprawdę brudne) możemy lekko przepłukać, otrząsnąć nadmiar wody i albo osuszyć papierowymi ręcznikami, albo pozostawić do wyschnięcia na bawełnianych ściereczkach czy papierowych ręcznikach.

      Suszenie należy przeprowadzić z wielką uwagą i umiejętnością, ponieważ proces ten decyduje niejednokrotnie o wartości surowca.  Czas wysychania surowca  musi być możliwie najkrótszy. Nie można jednak suszyć ich zbyt gwałtownie. W czasie suszenia stosuje się początkowo temperaturę niższą, a następnie podwyższa się ją w celu szybkiego dosuszenia surowca. Metodę tę stosuje się dlatego, ponieważ świeży surowiec zawierający dużo wody szybko nasyca  powietrze para wodną. Nagłe podgrzanie surowca powoduje stwardnienie wierzchnich tkanek. W następstwie tego ulega zwolnieniu przemieszczanie się wilgoci z wnętrza. Powoduje to czernienie tkanek wewnętrznych surowca. gdy wody w surowcu jest mniej, można temperaturę podnieść i szybko go dosuszyć.

Suszenie może być naturalne i sztuczne.

Dawniej suszono zioła pod strzechą

Latem wystarcza naturalne suszenie ziół na otwartej przestrzeni lub w szopie, stodole, strychu albo na poddaszu. Na 10m² powierzchni uprawy powinniśmy przeznaczyć 1m²  powierzchni do suszenia. Bezpośrednio na słońcu możemy suszyć tylko niektóre kory, korzenie i kwiaty. Należy unikać suszenia na słońcu ziół i liści, ponieważ często zmieniają one wtedy swą barwę. Także surowce olejkowe suszone na słońcu mogą dość szybko utracić dużą część nagromadzonych olejków eterycznych. Ciepło słoneczne lepiej wykorzystać przy suszeniu surowców na strychach lub poddaszach. Pod dachem blaszanym lub krytym papą temperatura w dzień słoneczny może dochodzić do 40°C i więcej. Suszenie w warunkach naturalnej suszarni powietrznej daje dobre wyniki przy pomyślnej pogodzie. Przy wilgotnej i chłodnej pogodzie surowiec schnie zbyt długo, czasem psuje się i pleśnieje. Przy utrzymującej się wilgotnej pogodzie niezbędne jest dosuszanie ziół, np. w piecyku do pieczenia lub w małej elektrycznej suszarce.

      Przy produkcji na większą skalę nieodzowne jest korzystanie z urządzenia do suszenia sztucznego.

W zależności od rodzaju źródła ciepła suszarnie sztucznie ogrzewane dzielimy na: wodnoparowe, ogniowe i elektryczne.

• wodnoparowe – powietrze ogrzewane jest przez kaloryfery lub wężownicę rur, którymi przechodzi gorąca woda lub para.
•  ogniowe –  powietrze przepływające ogrzewane jest przez odpowiednio przystosowane piece opalane drewnem, węglem lub gazem,
• elektryczne –  ogrzewanie grzejnikami elektrycznymi jest wygodnie, ponieważ stosunkowo łatwo jest regulować temperaturę powietrza suszarni.

      Dla każdej grupy surowców zawierających podobne substancje czynne, muszą być stosowane inne warunki suszenia, ustalone na podstawie badań i doświadczeń. Najtrudniej wysychają rośliny o dużej zawartości wody, o nalocie woskowym na skórce, zawierające cukry i śluzy. Korzenie i kłącza schną dłużej niż liście, kwiaty czy zioła. Szybkość wysychania zależy nie tylko od rodzaju surowca, lecz także od grubości warstwy, wysokości temperatury i wielkości przepływu powietrza. Każdy rodzaj surowca wymaga innych temperatur suszenia. Uważnie pilnujemy procesu suszenia ponieważ czas suszenia jest różny dla różnych ziół. Rośliny zawierające olejki eteryczne należy suszyć w temperaturze nie wyższej niż 35°C, by w ten sposób zapobiec stracie substancji lotnych.

• Surowce olejkowe suszy się w temperaturze 30-35°C, aby uniknąć utraty związków lotnych m.in. oregano, melisa, tymianek, anyż, mięta pieprzowa, rozmaryn, szałwia, estragon, rumianek,  mniszek, nagietek, ostropest, rumianek, oman, bylica, cząber, bazylia.
• Surowce alkaloidowe 40-55°C, po wstępnym suszeniu dosusza się je w temperaturze nieco wyższej m.in. czarnuszka, sasanka, mak.
• Substancje kardenolidowe suszy się na ogół w temp. do 30°C lub w ciągu 1 godziny w temperaturze 100°C m.in. naparstnica purpurowa, naparstnica wełnista, miłek wiosenny, konwalia majowa.
• Korzenie prawoślazu suszy się w temp. 35-40°C, ponieważ przy wyższej szybko żółkną.

      Zioła zbieramy oczywiście przy słonecznej pogodzie wolne od porannej rosy czy zawilgoceń po opadach. Suszymy tę część rośliny, która jest surowcem zielarskim – może być to kwiat, owoc, liść, korzeń czy ziele. Zbieramy oczywiście w czasie właściwym dla danego surowca.

Suszenie liści

Pomysł na suszarnię domową
źródło: http://flickr.com/

       Liście należy oczyścić z piasku lub ziemi (myć tylko w niektórych przypadkach).  Większość liści można suszyć w temperaturze 35°C, w drugiej dobie pokojowa. Delikatne liście najlepiej jest suszyć na ramach obciągniętych gazą lub cienkim materiałem, suszaku, wyłożonych rzadko tkanym lnianym płótnem. Zioła należy powiązać w pęczki i powiesić „do góry nogami” na sznurku lub suchej ścianie. Pędy szałwii, rozmarynu, cząbru i macierzanki powiązać razem nie więcej niż po 10 pędów.  Powietrze powinno mieć swobodny dostęp do liści. Jeśli w pomieszczeniu się kurzy, należy owinąć pęczki luźno papierem, zostawiając dół otwarty.

Przygotowane liście melisy do suszenia

Suszenie liści w warunkach domowych w piecu lub na słońcu jest niewłaściwe, gdyż woda wyparowuje zbyt szybko i ulatniają się olejki eteryczne. Kuchenka mikrofalowa przyspiesza suszenie bez pogorszenia zapachu, lecz wiele substancji czynnych może ulec inaktywacji. Poszczególne zioła suszymy osobno. Wysuszone liście powinny być suche jak papier i łamliwe, lecz nie powinny kruszyć się na pył po dotknięciu. Roślin silnie pachnących, jak np lubczyk, nie należy suszyć blisko innych, gdyż mogą przejść ich zapachem. Proces suszenia zostanie zakończony, gdy liście kruszą się przy dotknięciu, a łodygi łatwo się łamią. Nie mogą łamać się z trzaskiem po ususzeniu, a raczej poddawać zginaniu nim w końcu pękną czy pokruszą się.

Suszenie kwiatów

       Kwiaty suszy się podobnie jak liście. Prawidłowo suszone kwiaty powinny zachować kolor. Delikatne kwiaty, np. ogórecznika lub fiołków, powinny być starannie rozłożone, by zachowały swój kształt. W

Kwiaty można również suszyć do wazonu dla ozdoby lub zapachu
źródło: http://flickr.com/

zależności od grubości płatków suszenie trwa od 1 do 3 tygodni.  Z nagietka przechowuj jedynie same „płatki”. Drobne kwiaty i kwiatostany (lawenda, rumian, rumianek) najlepiej przechowywać w całości.

Suszenie korzeni i kłączy

       Korzenie i kłącza powinny być czyste, z usuniętymi wszystkimi zewnętrznymi włóknistymi częściami. Grubsze korzenie i kłącza podłużnie przeciąć, następnie jeszcze na mniejsze kawałki. Wymagają one większej temperatury schnięcia, nawet do 50-60°C. Najlepiej suszyć je w piecu przewracając regularnie, aż staną się kruche i łatwo łamiące. Korzenie prawoślazu i lukrecji przed suszeniem trzeba koniecznie obrać ze skórki.

Suszenie kory

        Kora może wymagać mycia w celu usunięcia owadów i mchu. Suszyć płasko rozłożoną w suchym, ciepłym, przewiewnym i ciemnym miejscu.

Suszenie nasion i owoców

       Nasiona, które są również leczniczymi surowcami, jak np. kminek, kopru włoskiego, kopru ogrodowego, kolendry siewnej, anyżku, suszymy zwykle na słońcu, silnie wstrząsamy, czyścimy w strumieniu powietrza. Torebki nasienne roślin należy zawinąć w przepuszczające powietrze ściereczki, papier japoński lub perforowane z boku torebki, by nie tracić nasion w razie pękania torebek nasiennych. Ścięte owocostany roślin jednorocznych i kulinarnych jak fenkuł czy koper najlepiej powiesić do wysuszenia nad pudełkiem lub płachtą papieru albo owinąć dokładnie gazą czy papierową torebką, by zerwać spadające nasiona. Nasiona schną szybko w suchym, przewiewnym i ciepłym miejscu – zwykle do dwóch tygodni. Owoce, zwłaszcza soczyste, schną znacznie dłużej i mogą być suszone w suszarce elektrycznej. Soczyste owoce wymagają częstego odwracania podczas suszenia.

Podobne tematy:

Warunki suszenia: oregano, tymianku, melisy, lawendy, szałwii, pokrzywy, cząbru

Przechowywanie suszonych ziół